Het stoomgemaal
Droge voeten in cijfers
Het waterschap zorgt ervoor dat er voldoende oppervlaktewater in sloten, plassen en kanalen in het gebied beschikbaar is en dat overtollig water snel wordt afgevoerd. Zo houden we de voeten droog.
Door inklinking van de moerassige veenbodem wonen en werken we hier nu zo’n 2,5 meter onder de zeespiegel. Als we het water niet weg zouden pompen, zou vrijwel het hele gebied tussen Utrecht en de zee onder water staan.
In en rond Woerden zie je nog steeds de sporen van het historische waterbeheer: de kaarsrechte sloten, de dijken, windmolens en stoomgemalen. Ze vertellen over de eeuwenlange strijd van polderbesturen, molenaars en ma chinisten tegen het water.
Maar ook het hedendaagse waterbeheer zie je: het waterschap zet gemalen, inlaten en stuwen in om het waterpeil op het afgesproken niveau te houden: niet te hoog en niet te laag. Zodat mens, dier en plant voldoende schoon water beschikbaar hebben om in onze laaggelegen delta te kunnen leven.
Drie regio’s
Het watersysteem in het gebied van De Stichtse Rijnlanden is te verdelen in drie regio's met hun eigen kenmerken:
- Het westelijk deel van het gebied bestaat uit polders die onder het niveau van de zeespiegel liggen. Als er geen gemalen (pompen) waren, zou dit gebied permanent onder water staan. De belangrijkste watervraagstukken hier zijn dan ook de beperking van deze bodemdaling en tegelijkertijd het tegengaan van wateroverlast. Meer weten?
- Het oostelijk deel ligt hoger en droger. Omdat water altijd het laagste punt zoekt, moeten stuwen in dit gebied ervoor zorgen dat water langer vastgehouden wordt. Belangrijk vraagstuk in het oostelijk gebied is hoe we het regen- en kwelwater beter vast kunnen houden, zodat we minder water vanuit de Lek het gebied in hoeven te laten stromen. Dat water is namelijk van minder goede kwaliteit. Meer weten?
- De wateraanvoer in het midden van ons gebied - de stad Utrecht en omstreken - wordt geregeld door drie "kranen": de Kromme Rijn, de Vaartse Rijn en het Noordergemaal. Een belangrijk vraagstuk in het stedelijk gebied is de verwerking van het regenwater. Meer weten?
Doorsnede van een gemaal
Alle gemalen in het gebied van De Stichtse Rijnlanden werken op elektriciteit. De belangrijkste gemalen hebben ook de mogelijkheid om over te schakelen op diesel, bij langdurige stroomuitval. In het verleden werkten de gemalen op diesel en daarvoor op stoom, zoals het gemaal Kamerik-Teylingens in Woerden. Nog langer geleden werden polders met behulp van windmolens drooggemalen.
Gemalen hebben drie functies:
- ze malen overtollig water vanuit polders naar rivieren,
- ze voeren water aan om het water op peil te brengen,
- ze kunnen zorgen voor doorspoeling van het water (voor de waterkwaliteit).
Meer weten? Ga naar de website van het waterschap.
Gemaal Oud-Kamerik
Gemaal Oud-Kamerik, gebouwd in 2012, speelt een belangrijke rol bij de aan- en afvoer van water ten noorden van Woerden. Het teveel aan water uit de polders Oud-Kamerik en Kamerik Teylingens en Mijzijde (deels) pompt het gemaal met twee pompen naar de Grecht.
De pompen kunnen tot maar liefst 20.000 emmers per minuut oppompen en het water zo’n 2 meter opvoeren naar het niveau van de Grecht.
Tijdens droge periodes zorgt het gemaal voor de aanvoer van voldoende water uit de Grecht naar de poldersloten.
Op het dak van het gemaal vind je een bord waarin uitgelegd wordt hoe het gemaal werkt en hoe de bodem door de eeuwen heen is gedaald in dit veenweidegebied. Je hebt er een magnefiek uitzicht over de polder en het riviertje de Grecht.
Fietsen langs dijken en gemalen in de Lopikerwaard
Het is hard werken om met goed waterbeheer wonen en werken in ons gebied mogelijk te maken. Overtollig water afvoeren in natte tijden, zorgen voor een goede waterverdeling in tijden van droogte en waterpeilen laten fluctueren binnen de afgesproken grenzen. Dat doen we met gemalen, stuwen en inlaten. Samen met alle sloten, plassen en kanalen vormen die ons watersysteem.
Met de fietsroute Fietsen langs dijken en gemalen in de Lopikerwaard (circa 40 kilometer) fiets je langs het schilderachtige riviertje de Vlist en over de Lekdijk met zijn weidse uitzicht. De route geeft een beeld van het waterbeheer van vroeger en nu in de Lopikerwaard. De route voert je langs oude stoomgemalen en molens, maar ook langs hedendaagse gemalen, sluizen, peilschaalhuisjes en wachthuispalen op de dijk.
Onderhoud sloten en watergangen
Sloten en watergangen zijn heel belangrijk om de voeten droog te houden in natte tijden. Het water moet dan wel makkelijk kunnen wegstromen. Daarom is het onderhoud van de watergangen belangrijk.
In de belangrijkste watergangen is het waterschap zelf verantwoordelijk voor het maaien en baggeren van de watergangen. Kleinere watergangen, zoals poldersloten, onderhouden agrariërs en andere landgebruikers zelf. De controle hierop noemen we schouw. In de legger staat wie waar verantwoordelijk is voor het onderhoud.
Agrariërs baggeren bijvoorbeeld met de baggerspuit om de bagger uit de sloot te halen. Bij het baggerspuiten rijdt een tractor langzaam over het land. Via een pomp aan de tractor wordt de bovenste laag bagger uit het midden van de sloot verwijderd. De vrijgekomen bagger wordt over het land verspreid en dient als voedingstof voor het gras. De baggerspuit verstoort het slootleven maar minimaal.
Bekijk de Demonstratie baggerspuit:
Het Klokhuis over water
De waterschappen zorgen ervoor dat er voldoende water is in sloten, plassen en kanalen. Maar ze zorgen er ook voor dat te veel water snel wordt opgevangen of afgevoerd. Dat heeft allemaal te maken met het goed regelen en in de gaten houden van het waterpeil! Hoe doen de waterschappen dat? Janouk zoekt het uit. Ook de vlogmeisjes Wendel en Liza maken zich druk over de stijgende zeespiegel.
